SĘPY

SĘPY – niezwykle niedoceniane

Spośród 10 000 gatunków ptaków, sępy są z pewnością najmniej docenianymi i lubianymi przez ludzi. Choć należą do rodziny jastrzębiowatych (czyli ptaków uznawanych za wcielenie pozytywnych cnót), to w powszechnym mniemaniu sępy są „czarną owcą”. Czy takie ich postrzeganie jest właściwe?

Tarzające się w zgniliźnie

Sposób w jaki postrzegamy dany gatunek w dużej mierze zależy od tego, jak był on opisany. Karl Darwin podczas rejsu statkiem Beagle w 1832 r. widząc sępnika różogłowego zanotował iż są to: „odrażające ptaki z łysą czerwoną głową stworzoną, by tarzać się w zgniliźnie”.

Czy po takiej rekomendacji, świat mógł pokochać sępy? Darwin miał rację: natura wyposażyła sępy w łysą głowę, bo wkładają ją do środka padliny. Pióra na głowie i szyi byłyby bardzo trudne do czyszczenia. Naga głowa z fałdami skóry pomaga w termoregulacji temperatury ciała.

W miarę obserwacji sępów Darwin zmienił zdanie ale to nie trafiło już do szerokiej publiczności. Zafascynowało go, jak bez żadnego wysiłku te ptaki szybują po niebie, wykorzystując prądy powietrzne. Machanie skrzydłami przy ich rozmiarach jest dużym  wysiłkiem, skoro więc można wykorzystać ciepłe prądy powietrzne by wznosić się do góry – po prostu to robią.

Po co środowisku sępy?

To naturalna służba sanitarna! Dzięki nim padlina jest błyskawicznie neutralizowana. W mięsie martwych zwierząt szybko mnożą się bakterie wąglika, dżumy czy wirusy wścieklizny. Sępy są dla patogenów „ślepą uliczką”: ptaki zjadając padlinę zapobiegają epidemii i neutralizują patogeny czego nie zawsze mogą robić inne zwierzęta.

„Jeżeli sępy znikną, pozostaniemy z wielką tykającą mikrobiologiczną bombą” – powtarza w wywiadach Munir Virani z Peregrine Fund. Na południu Afryki tworzy się programy z farmerami aby prowadzili „restauracje dla sępów” – miejsca, gdzie będą zostawiać dla nich padlinę. Dzięki temu może uda się odbudować populację tych ptaków i zapobiegać epidemiom.

Gatunek zagrożony

20 czerwca 2019 roku rangerzy dokonali strasznego odkrycia. Znaleźli ciała ponad 530  sępów (z pięciu różnych gatunków) padłych, po zjedzeniu ciał trzech słoni, zatrutych przez kłusowników.

Kołujące sępy są wskazówką dla osób zajmujących się ochroną przyrody, że jakieś zwierzę zostało zabite. Ułatwia to patrolowanie terenu i łapanie kłusowników. Ci ostatni zaczęli więc coraz częściej zatruwać padlinę, by wyeliminować sępy. Szacuje się, że z 16 gatunków sępów występujących w Afryce, Azji i Europie, aż 11 jest zagrożonych wyginięciem! Zagrożeniem są też wiszące w powietrzu kable energetyczne oraz elektrownie wiatrowe: 9% śmierci ptaków jest spowodowana przez zderzenie z elektryczną infrastrukturą. Przez ostatnie 30 lat na terenie Afryki Zachodniej populacje niemal wszystkich gatunków sępów zmniejszyły się o 95% !

Dusze zmarłych wojowników

W kulturze ludów z południa Afryki (San, Tswana, Zulu) – sępy były zawsze szanowane i czczone. Nazywano je królewskimi ptakami i z rozkazu władcy bywały dokarmiane. Były symbolem płodności: wedle jednej z legend prababcia sęp złożyła wiele jaj, a z każdego jaja wykluł się inny gatunek zwierzęcia. Stąd sępy utożsamiano niekiedy z Matką Ziemią i uważano, że tam, gdzie są te ptaki panuje bezpieczeństwo, czystość i nowe życie.

W wierzeniach jednego z plemion sępy były wcieleniem dusz wojowników poległych w bitwie lub na polowaniu. Jednym z największych przywilejów wojowników była zgoda władcy na noszenie piór sępów jako dekoracji głowy. Aby zdobyć takie pióra nie wolno było zabijać ptaka! Trzeba było wykopać dół i schować się w nim. Na górze układano kratownicę z padłym zwierzęciem. Trzeba było tylko czekać. Gdy wreszcie sępy siadły do posiłku, wojownik musiał szybko złapać jednego sępa za nogi i wyrwać mu trzy pióra ze skrzydeł lub ogona – to był symbol prawdy, wiary i uczciwości.

Kości padłych sępów (które zmarły w naturalny sposób bo nie wolno było ich zabijać!) pełniły ważną rolę w rytuałach szamanów.

Sępy – ciekawostki

• Sępy zamieszkujące Europę, Afrykę i Azję są nazywane sępami Starego Świata.
• W starożytnym Egipcie faraonowie nosili koronę z kobrą i sępem (symbolem bogini Nechbet)
• W Polsce występował sęp płowy, obecnie bardzo rzadko zalatuje na południe kraju.

  

• W Tybecie z racji pustynnych skał nie da się grzebać ludzi w ziemi. Dlatego nagie ciała zmarłych ofiarowuje się na „podniebny pogrzeb” – zostawiając sępom do zjedzenia.
• Dziób sępa jest zakończony ostrym haczykiem, ułatwiającym odrywanie mięsa od kości.
• Mocne nogi zakończone szponami pomagają w odrywaniu mięsa i wczepianiu się w padlinę (gdzie miejsca jest mało i trzeba walczyć o swoje!)

  

• Sępy są w stanie w ciągu dwóch godzin ogołocić z mięsa antylopę, zostawiając jedynie kości.
• Zjadają tylko świeżą padlinę i nie są wybredne: zjedzą zarówno innego ptaka jak i rybę, trawią też kawałki kości.
• Mogą dożyć 40 lat a ich waga w zależności od gatunku wynosi od 2 do 14 kg!

  

• Rozpiętość skrzydeł bywa imponująca: nawet do 3 metrów!
• Choć prowadzą samotniczy tryb życia są monogamiczne, tworząc pary na całe życie.
• Wychowanie potomstwa to długi proces: samica składa 1-2 jaja, które wysiaduje przez 6-8 tygodni. Młode opuszczają gniazdo w wieku 10-18 tygodni.

  

• Najwyżej wznosi się sęp plamisty – nawet do wysokości 11 000 m. n.p.m. To znacznie wyżej niż Mt. Everest!
• „Sępić się” oznacza żerowanie na innej osobie, tymczasem sępy są bardzo towarzyskie i chętnie dzielą się z pobratymcami jedzeniem!

Więcej?

Poszerzony wpis na blogu Ani: https://afrykanka.pl/sepy-ginace-krolewskie-ptaki/

 

---

(c) TravelBotswana.pl